کفر
کفر
«آنچه که خداوند نسبت به معرفی ناسپاسان میفرماید چنین است که آنها افرادی هستند که پس از شناختن نعمت خداوند، آن را انکار میکنند و اینها بیشترشان کافرند. (یَعْرِفُونَ نِعْمَتَ اللّهِ ثُمَّ یُنکِرُونَهَا وَأَکْثَرُهُمُ الْکَافِرُونَ.)2 و این افراد کافر، همانها هستند که در آیۀ 55 سورۀ انفال آنان را در شمار بدترین جانوران قرار داده و میفرماید: إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِندَ اللّهِ الَّذِینَ کَفَرُواْ فَهُمْ لاَ یُؤْمِنُونَ. بی تردید، بدترین جنبندگان پیش خدا کسانی اند که کفر ورزیدند و ایمان نمی آورند.»3
انسانهای کافر در حالی که از نعمتهای پروردگار متنعم شده، اما در پنهانی و آشکارا آن را کفران میکنند. قرآن، کسانی که اسلام، بزرگترین نعمت الهی را تکفیر نموده و از آن اعراض نموده را مورد مذمت قرار داده و میفرماید:
«یَحْلِفُونَ بِاللّهِ مَا قَالُواْ وَلَقَدْ قَالُواْ کَلِمَةَ الْکُفْرِ وَکَفَرُواْ بَعْدَ إِسْلاَمِهِمْ وَهَمُّواْ بِمَا لَمْ یَنَالُواْ وَمَا نَقَمُواْ إِلاَّ أَنْ أَغْنَاهُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ مِن فَضْلِهِ فَإِن یَتُوبُواْ یَکُ خَیْرًا لَّهُمْ وَإِن یَتَوَلَّوْا یُعَذِّبْهُمُ اللّهُ عَذَابًا أَلِیمًا فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ وَمَا لَهُمْ فِی الأَرْضِ مِن وَلِیٍّ وَلاَ نَصِیرٍ.»1
«به خدا سوگند میخورند که [سخن ناروا] نگفته اند، در حالی که قطعا سخن کفر گفته و پس از اسلام آوردنشان کفر ورزیدهاند، و بر آنچه موفق به انجام آن نشدند همت گماشتند، و به عیبجویی برنخاستند مگر [بعد از] آنکه خدا و پیامبرش از فضل خود آنان را بی نیاز گردانیدند. پس اگر توبه کنند برای آنان بهتر است، و اگر روی برتابند، خدا آنان را در دنیا و آخرت عذابی دردناک میکند، و در روی زمین یار و یاوری نخواهند داشت.»
افرادی پس از اسلام آوردنشان سخنان کفرآمیز بر زبان جاری ساختند و وقتی بر آن قصد و نیتی که داشتند نتوانستند موفق شوند، برای همین وقتی پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) توسط خداوند از نیت آنها آگاه شد سوگند یاد کردند که چنین نبوده است. آنها افراد منافقی بودند که با اینکه خداوند نعمت پیامبر و اسلام را برای آنها فرستاد، اما باز هم بر کفر خود باقی ماندند، اما باز هم خداوند بر آنها منت نهاد و به آنها مهلت داد تا توبه کنند.
«منافقین پس از قبول و اظهار اسلام راه کفر را پیش گرفتند. البته آنان از آغاز مسلمان نبودند که کافر شوند بلکه تنها اظهار اسلام میکردند. آنها تصمیم خطرناکی گرفتند که به آن نرسیدند. این تصمیم ممکن است اشاره به همان داستان توطئه برای نابودی پیامبر در "لیلة المبیت" بوده باشد و یا اشاره به تمام کارها و فعالیتهایی است که برای به هم ریختن سازمان جامعه اسلامی و تولید فساد و نفاق و شکاف، انجام میدادند، که هرگز به هدف نهایی منتهی نشد.»2
آری، کافران تحمل عدالت پیامبر را نداشتند و با اینکه در سایۀ اسلام به انواع نعمتهای مادی و معنوی رسیده بودند اما باز هم، همه چیز را برای خود میخواستند و نمیتوانستند تحمل کنند که پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) با انسانهای نیازمند نیز مانند آنها برخورد کند.
«آنان به خلاف آنچه میبایست انجام دهند رفتار کردند و به جای سپاس نعمتهای الهی ناسپاسی و نمک نشناسی کردند و به عبارت دیگر آنان در جایی به کینه توزی و انتقام جویی پرداختند که هرگز جای آن نبود، چرا که پیامبر و جامعه اسلامی گناهی نداشتند، که اینان در اندیشۀ انتقام بودند، بلکه این خدا بود که غنایم را برای مردم روا و مباح ساخت و پیامبر میان آنان تقسیم نمود و بدین وسیله خدا آنان را توانگر ساخت و این نفاق گرایان نیز از آن جامعه و مردم بودند. با این بیان برای آنان شایسته بود که سپاس آن نعمتها را به جا آوردند، اما راه ناسپاسی در پیش گرفتند.»1
بعضی از انسانها هستند که بعد از اینکه خداوند آنها را هدایت و نعمت ایمان را به آنها عنایت کرد به جای سپاسگزاری بر این نعمت، باز راه کفر را در پیش گرفته و به دشمنی با حق میپردازند. اینگونه افراد با کفرشان به کفران نعمتهای الهی میپردازند.
رسول اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) میفرمایند: «ثَلاثٌ مَن کُنَّ فیهِ وَجَدَ حَلاوَةَ الإیمانِ: اَن یَکوُنَ اللهُ وَ رَسُولُهُ اَحَبَّ إلَیهِ مِمّا سِواهُما وَ أن یُحِبِّ المَرءَ لا یُحِبُّهُ الّا لِلّهِ وَ أن یَکرَهَ أن یَعُودَ فِی الکُفرِ بَعدَ إذ اَنقَذَهُ اللهُ مِنهُ کَما یَکرَهُ أن یُلقَی فِی النارِ. سه چیز است که در هر که هست شیرینی ایمان را چشیده است: آنکه خدا و پیغمبرش را از همه دوست تر دارد دیگر آنکه کسی را برای خدا دوست دارد سوم آنکه پس از آنکه خدا او را از کفر نجات داد از بازگشت به آن بیزار است چنانکه افتادن در آتش را دوست ندارد.»2
یکی از وجوه کفر، کفران نعمت است. انسان کافر به دلیل اینکه از خداوند روی برگردانده و با گستاخی تمام در مقابل او میایستد در واقع او با کفرش بسیاری از نعمات الهی را کفران میکند.
امام علی (علیه السلام) میفرمایند: «وَلا تَکفُر نِعمَةَ فَانَّ کُفرَ النِّعمَة مِنَ الأمِ الکُفر. هیچ نعمتی را کفران مکن زیرا راستی، کفر نعمت پست ترین و بدترین اقسام کفر است»3
2 سوره نحل آیۀ 83
3 بهداشت در قرآن، دکتر سید محمدرضا نوری، انتشارات واقفی، مشهد، چاپ دقت، چاپ اول 1384، ص 310
1 سوره توبه آیۀ 74
2 تفسیر نمونه، آیت الله مکارم شیرازی و جمعی از محققان، ج 8، ص 45 ؛ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی، ج4، ص 276
1 تفسیر مجمع البیان، علامه طبرسی، ج 5، ص 691
2 نهج الفصاحه، ابوالقاسم پاینده، ص 269
3 گناهان کبیره، آیت الله شهید دستغیب، ج 2، ص 331 و آئین زندگی، آیت الله شهید دستغیب، ج 2، ص 95
